نرم افزارهای مدیریت تولید

نرم افزارهای مدیریت تولید در بازار تقریبا برای هر صنعتی ارایه شده‌اند. در این نوشتار می‌خواهیم تعدادی از مهم‌ترین این نرم افزارها را بررسی کنیم و به این سه سوال پاسخ دهیم:

1. عمکلرد اصلی این نرم افزارها چگونه است؟
2. مزایا و محدودیت‌های آن‌ها چیست؟
3. هر نرم افزار بیش‌تر مناسب چه کسب‌وکاری است؟

 روش‌های ارایه نرم افزارهای تولید

قبل از بررسی انواع نرم افزارهای مدیریت تولید بهتر است نگاهی به شکل ارایه این نرم افزارها داشته باشیم. نرم‌ افزارها به‌طورکلی به دوشکل به کاربر نهایی ارایه می‌شوند. یا روی سیستم‌ها و سرورهای شخصی کاربر بارگذاری می‌شوند یا از طریق سرویس‌های ابری در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. به شکل ارایه اختصاصی یا محلی نرم افزار On-premise و ارایه ابری آن Cloud گفته می‌شود.

نرم افزار تولید اختصاصی

نرم‌ افزار اختصاصی با خرید لایسنس و بارگذاری آن روی سرورهای کاربر فعال می‌شود. در این روش ارایه تمام زیرساخت‌های مورد نیاز باید توسط خود کاربر/کسب‌وکار و واحد IT مجموعه انجام شود. تا قبل از ورود سیستم‌های ابری به بازار این روش اصلی‌ترین و تنها روش ارایه موجود بود.

مزایای روش اختصاصی: کنترل تمام جنبه‌های مختلف نرم افزار در اختیار کاربر است. دست کسب‌وکارها برای انجام تغییرات اختصاصی در نرم افزار باز است و برای کار با آن به اینترنت متکی نیستند.

محدودیت‌های روش اختصاصی: هزینه‌های تهیه و نگهداری زیرساخت‌های پیاده‌سازی نرم افزار اصلی‌ترین محدودیت روش ارایه اختصاصی است. صاحب نرم افزار باید تمام هزینه‌های مربوط به ارتقای سیستم‌ها، رفع باگ‌های امنیتی و هزینه‌های نگهداری را تماما پرداخت کند. همچنین بروز خرابیِ زیرساختی و نرم افزاری در این سیستم‌ها می‌تواند بسیار هزینه‌بر باشد و در برخی موار ممکن است روزها طول بکشد تا سیستم دوباره قابل استفاده شود.

نرم افزار تولید ابری

شکل استفاده کسب‌وکارها از نرم افزار تولید ابری بر پایه استفاده از پلن‌های ماهانه و سالانه است، مشابه اجاره سرور یا محل کار، شما نرم افزار را از ارایه‌کننده آن اجاره می‌کنید. در این روش نیازی نیست تا کاربر متحمل هزینه‌های بالای تهیه زیرساخت و غیره شود و صرفا با پرداخت مبلغی مشخص از امکانات نرم افزار استفاده می‌کند. ارایه نرم‌ افزار به‌عنوان خدمت (Software as a Service) یا SaaS بزرگ‌ترین بخش بازار خدمات ابری را تشکیل می‌دهد و انتظار می‌رود تا سال‌های آینده همچنان به روند صعودی رشد خود ادامه دهد.

مزایای روش ابری: اصلی‌ترین مزیت این روش صرفه‌جویی در هزینه‌هاست. استفاده از این روش هزینه خرید، نگهداری و مدیریت دوره‌ای زیرساخت‌ها را حذف می‌کند. داده‌های سازمان نیز از اتفاقاتی مانند دزدی و آتش‌سازی و سایر اتفاقات محیطی و فیزیکی در امان‌اند. همچنین نرم افزارهای ابری قابلیت مقیاس‌پذیری دارند، یعنی سازمان‌ها می‌توانند در دوره‌های مختلف از بخش‌های خاصی را فعال کنند یا نکنند. به‌روزرسانی‌ها و تامین امنیت داده‌ها نیز در این روش ارایه به‌عهده ارایه‌کننده است. این روش برای دورکاری نیز یکی از بهترین روش‌هاست. کارکنان سازمان برای اتصال و استفاده از سیستم‌های موردنیازشان فقط به اتصال اینترنت و یک دستگاه هوشمند نیاز دارند.

محدودیت‌های روش ابری: اصلی‌ترین محدودیت این روش نیاز به اتصال دایمی اینترنت است. درصورتی که اینترنت نداشته باشید، تمام فرایندهای سازمان نیز مختل می‌شود.

نرم افزار مدیریت تولید ثمر

انواع نرم افزارهای مدیریت تولید

هر نرم افزار مدیریت تولید ویژگی‌های خاص خود را دارد و برای نوع خاصی از کسب‌وکارها مناسب است. ممکن است یک نرم افزار برای مدیریت یک مجموعه صنعتی کاملا کارایی داشته و همان نرم افزار برای مجموعه‌ای دیگر فاجعه به‌بار بیاورد. در ادامه انواع نرم افزارهای مدیریت تولید را بررسی می‌کنیم.

1. نرم افزار ERP تولید

نرم افزار برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP) سیستم‌هایی را دارد که کاملا مناسب فرایندهای یک کسب‌وکار تولیدی‌ست. سیستم‌هایی شامل مدیریت موجودی، فرایندهای زنجیره تامین، تدارکات، مدیریت پروژه، مدیریت مالی، مدیریت ریسک و... که قادرند صفر تا صد فرایندهای برنامه‌ریزی و مدیریت تولید را به‌عهده بگیرند.

مزایا: ERP داده‌ها و اطلاعات سازمانی را متمرکز می‌کند و بهره‌وری کلی فرایندها را افزایش می‌دهد. این نرم افزار مدیریت موجودی را بهینه می‌کند و با ارایه داده‌های دقیق و به‌روز مدیریت فرایندها را بهتر و بهینه‌تر می‌کند.

محدودیت‌ها: نرم افزارهای ERP پیچیده و گرا‌ن‌قیمت‌اند. به‌همین‌خاطر معمولا فرایند انتخاب و پیاده‌سازی آن‌ها در سازمان زمان زیادی می‌برد و نیاز است تا انرژی زیادی صرف آن شود. اما باید دقت داشت تمام این هزینه‌ها، چه مالی و چه زمانی، در زمان کوتاهی برمی‌گردند.

مناسب چه کسب‌‌وکارهایی است؟ حقیقت این است که ERPهای امروزی تقریبا مناسب تمام کسب‌وکارهااند. اما اگر بخواهیم به‌شکل سنتی به آن‌ها نگاه کنیم، بیشتر مناسب فرایندهای عظیم و پیچییده تولید، خدمات درمانی، ساخت‌وساز و خرده‌فروشی‌ها با میزان گردش بالای کالا و پول هستند.

2. سامانه مکانیزه نگهداری و تعمیرات (CMMS)

از دیگر نرم افزارهای مدیریت تولید که بخش‌ مهمی از فرایندهای کسب‌وکارها را مدیریت می‌کنند، سیستم‌های مکانیزه مدیریت نگهداری و تعمیرات هستند. CMMS که مخفف عبارت Computerized Maintenance Management System است برای مدیریت دقیق فرایندهای تعمیر و نگهداری توسعه‌داده‌شده است. این نرم افزار داد‌ه‌های فرایندهای تعمیر و نگهداری را متمرکز و برخی فرایندها را نیز مکانیزه می‌کند. نرم افزار CMMS داده‌های مورد نیاز متخصصان را برای انجام فرایندهای تعمیر و نگهداری در اختیارشان می‌گذارد. این داده‌ها می‌تواند فهرستی از رویه‌ها و مواردی باشد که برای تعمیر یا نگهداری یک دستگاه خاص مورد نیاز است.

مزایا: نرم‌ افزارهای CMMS از عمکلرد صحیح دارایی‌های فیزیکی اطمینان حاصل می‌کنند. هدف این نرم افزار افزایش حداکثری زمان در دسترس بودن ماشین‌آلات و ابزارهای تولید کسب‌وکارهاست.

محدودیت‌ها: پیاده‌سازی نرم‌ افزارهای CMMS چه به‌شکل اختصاصی و چه ابری زمان‌بر و هزینه‌برند. چراکه نیاز است تا تمام جزئیات و محدودیت‌های دستگاه‌ها به‌طور کامل در این نرم افزارها تعریف شوند. به‌نوعی می‌توان گفت تمام این نرم افزار سطح بالایی از سفارشی‌سازی را طلب می‌کنند.

مناسب چه کسب‌وکارهایی است؟ تمام کسب‌وکارهای تولید‌ی‌ای که ابزار و ماشین‌آلاتی دارند که نیاز به تعمیر نگهداری دوره‌ای دارند، می‌توانند از این نرم افزار مدیریت تولید استفاده کنند.

3. نرم افزار تولید به کمک کامپیوتر (CAM)

ظهور فناوری‌های جدید در دهه اخیر باعث شده تا تولید به‌شکل‌های متنوعی ممکن شود. تولید با پرینترهای سه‌بعدی،‌ برش‌های لیرزی‌ و... . مدیریت تولید با این فناوری‌ها نیاز به ابزارهای خاصی دارد که آن‌ را با نام CAMها می‌شناسیم. CAM مخفف واژه Computer Aided Manufacturing‌ و به‌معنای تولید به کمک کامپیوتر است. این نرم افزار مدیریت تولید مخصوص کسب‌وکارهایی است که محصولات خود را مستقیم با کامپیوترها طراحی می‌کنند.

CAMها برای عملکرد مطلوب به سه عامل نیاز دارند:

1. نرم‌ افزارهای طراحی ابزارها و ماشین‌آلات،
2. نرم‌ افزارهایی که طراحی‌ها را به زبان ماشین‌ها ترجمه کند،
3. دستگاه‌هایی که مواد خام را به محصول نهایی تبدیل کند،

مزایا: این نرم افزارها می‌توانند برای تولید‌های سریع و تکراری کاربرد داشته باشند.

محدودیت‌ها: هزینه‌های بالای این نرم افزارها می‌تواند عامل بازدارنده باشد. هزینه‌های این نرم افزارها فقط در قسمت پیاده‌سازی و خرید نیست. کسانی که تخصص کار با آن‌ها را دارند نیز معمولا نیروهای گران‌قیمتی هستند.

مناسب چه کسب‌وکارهایی است؟ تولیدکنندگان حوزه‌های هوافضا، قطعات الکتریکی، تهویه هوا و صنایع برودتی بیشتر از این نرم مدیریت تولید استفاده می‌کنند.

4. نرم افزار ایمنی و بهداشت محیط (EHS) در تولید

ایمنی و بهداشت محیط یا (EHS)، به انگلیسی Environment, Health, and Safety، طیف گسترده‌ای از وظایف را برای کمک به کسب‌وکارهای تولیدی برعهده دارد. وظیفه اصلی این نرم افزار مدیریت تولید، ردگیری و تحلیل فرایندهای مرتبط با ایمنی کار و استانداردسازی رویه‌‌های آن است. سیستم EHS به سازمان‌های تولیدی امکان می‌دهد عملکردهای محیطی خود را بسنجند و خطر موجود در هر عملیات و فرایند را مدیریت و در صورت امکان کاهش دهند.

مزایا: نرم افزار EHS به سازمان‌ها کمک می‌کند تا براساس داده‌های واقعی تصمیم‌های ایمنی و محیطی بگیرند. این موضع باعث بهبود فرهنگ ایمنی و سلامتی سازمان می‌شود.

محدودیت‌ها: شاید بتوان بزرگ‌ترین محدودیت این نرم افزارها را نادیده گرفتن تعامل‌های بین فردی برای ساخت یک محیط ایمن دانست.

مناسب چه کسب‌‌وکارهایی است؟ هر سازمانی که به‌دنبال پیاده‌سازی استانداردهای EHS است می‌تواند از این نرم افزار مدیریت تولید استفاده کند.

5. نرم افزار مهندسی براساس سفارش (ETO)

این نرم افزار به تولیدکنندگان امکان می‌دهد تا محصولات را دقیقا طبق خواسته مشتریان خود بسازند. این نرم افزار قادر است از روی سفارش مشتری، به‌طور خودکار، لیست مواد مورد نیاز (BoM) را ارایه کند. نرم افزارهای ETO یا Engineer to Order داده‌های موجودی مواد، زمان‌بندی و پایش تولید را مدیریت می‌کنند. این نرم افزار از داده‌های موجود و قدیمی برای تخمین زمان و هزینه تولید استفاده می‌کند. نرم افزار مدیریت تولید ETO قادر است داده‌های مهم برای خرید یا تولید را در اختیار تصمیم‌گیران بگذارد و روش‌های ارزان‌تر و سریع‌تر را به آن‌ها پیشنهاد دهد.

مزایا: ETO با خودکارکردن فرایندهای برنامه‌ریزی و خرید مواد اولیه زمان در دسترس کارکنان شما را آزاد می‌کند. همچنین قادر است دقت تولید و مصرف مواد اولیه را هم بالا ببرد.

محدودیت‌ها: ETOها نیازمند وجود جریان همیشگی داده‌ها هستند. این نرم‌ افزارها در واقع دریافت‌کننده و تحلیل‌گر داده‌ها هستند و نه تولیدکننده آن، از این رو باید داده‌های دقیق از سمت مدیریت موجودی و انبار و تولید به آن‌ها ارایه شود تا خروجی دقیقی داشته باشند. تقریبا همه ETOهای موجود در بازار به شکل محلی ارایه می‌شوند و این یعنی افزایش هزینه و زمان نگهداری زیرساخت‌ها.

6. نرم افزار مدیریت موجودی صنایع تولیدی

مدیریت اثربخش موجودی برای موفقیت هر کسب‌وکاری حیاتی‌ است. نرم‌ افزارهای شناخته‌شده مدیریت موجودی در بازار به قابلیت‌هایی مثل اتصال به بارکدخوان‌‌ها، پایانه‌های فروش به‌علاوه ردگیری انبار برای بهبود فرایند کنترل موجودی مجهزند. سیستم‌های SaaS مدیریت موجودی، زمان رسیدن به سوددهی را برای کسب‌وکارها کم‌ کرده‌اند. این سیستم‌ها به آسانی با سایر نرم افزارهای سازمان یکپارچه و به‌طور خودکار از سمت ارایه‌کننده به‌روزرسانی می‌شوند. از همین رو تیم‌های IT سازمان زمان کم‌تری درگیر فرایندهای زیرساختی می‌شوند.

مزایا: نرم افزار مدیریت موجودی، داده‌های شفاف و درلحظه‌ای ارایه می‌کند. این نرم افزارها با خودکارسازی فرایندهای ردگیری مواد و سفارش‌گذاری مجدد باعث کاهش هزینه‌ها، افزایش سودآوری و کم‌‌شدن دوره‌های اتمام موجودی می‌شوند. برخی از این نرم افزارها به ابزارهای بیش‌بینی، برنامه‌ریزی استراتژیک و ارایه پیشنهاد برای کمک به تصمیم‌گیری مجهزند.

محدودیت‌ها: واقعیت این است که هیچ نرم افزار مدیریت موجودی‌ای نمی‌تواند جلوی سرقت،‌ دست‌کاری،‌ ضایعات و هدررفت مواد در انبارها را بگیرد. تمام کسب‌وکارها، تولیدی و غیرتولیدی، همچنان به یک سیستم غیردیجیتالی برای بررسی وضعیت انبارهای خود نیاز دارند.

مناسب چه کسب‌وکارهایی است؟ هر کسب‌وکاری که به‌دنبال کاهش هزینه‌ها و بهبود فرایندهای انبار و مدیریت موجودی مواد است می‌تواند از این نرم افزار استفاده کند. حسابداران و مشاوران مالی نیز برای ارایه صورت‌حساب‌‌های دقیق از داده‌های این نرم افزارها استفاده می‌کنند.

7. نرم افزار حسابداری ویژه تولید

نرم افزارهای حسابداری و مالی را نمی‌توان مخصوص حوزه خاصی از کسب‌وکار دانست. این نرم افزار با کمک به کسب‌وکارها برای مدیریت فرایندهای مالی‌شان ابزار مهمی برای صاحبان کسب‌‌وکار به‌شمار می‌آیند. این نرم افزارها مدیریت اسناد پرداختنی، دریافتنی، تراز کل و حقوق و دستمزد را به‌عهده‌ دارند و امکان خطا و اشتباه در آن‌ها را کاهش می‌دهند. نرم افزارهای حسابداری معمولا پای ثابت سیستم‌های ERP هستند.

مزایا: نرم افزار حسابداری‌ای که برای کسب‌وکارهای تولیدی بهینه‌شده است معمولا فرایندهای تولید و انبار را ساده‌سازی می‌کند و هزینه‌های آن‌ را با استفاده از داده‌های به‌روز و دقیق مدیریت می‌کند. نرم‌ افزارهایی که قادرند حسابداری بهای تمام‌شده را انجام دهند برای کسب‌وکارهای تولیدی کاربرد بیشتر و بهتری دارند.

محدودیت‌ها: نرم افزارهای حسابداری به‌شدت به دقیق بودن داده‌های ورودی حساس‌اند. همچنین استفاده از نسخه‌های پیشرفته آن برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط توجیه اقتصادی ندارد.

مناسب چه کسب‌وکارهایی است؟ بدون استثنا تمام کسب‌وکارها.

8. نرم افزار تخمین هزینه‌‌های ساخت

این نرم افزاهای مدیریت تولید فرایندها را بررسی و هزینه‌های تولید را تخمین می‌زنند. استفاده از این نرم افزارها باعث قیمت‌گذاری بهینه‌تر و ساده‌سازی فرایندهای قیمت‌گذاری می‌شود.

مزایا: مهم‌ترین مزیت این نرم افزارها تخمین قیمت محصولات و مواد اولیه است. استفاده از این نرم افزارها به کسب‌وکارهای تولیدی امکان می‌دهد سریع‌تر قیمت بهینه را پیدا کنند و محصول را با قیمت مناسب به بازار ارایه کنند.

محدودیت‌ها: به نسبت بقیه سیستم‌های مدیریت تولید، این نرم افزارها بسیار گران هستند و کار با آن‌ها نیازمند افراد متخصص و آموزش آن‌هاست. تغییرات قیمت مواد در بازار یکی از چالش‌های اصلی این نرم افزارهاست و نیاز به به‌روزرسانی‌های مداوم را در آن‌ها ایجاد می‌کند.

مناسب چه کسب‌وکارهایی است؟ تولیدکنندگان تجهیزات خاص، شرکت‌های فعال در حوزه هوافضا،‌ ساخت‌وساز شهری،‌ مهندسی و معدن‌کاوی می‌توانند هم از پس هزینه‌های این نرم افزار برآیند و هم از مزیت‌های آن استفاده کنند.

به‌طورکلی استفاده از نرم‌ افزارهای مدیریت تولید برای کسب‌وکارهای تولیدی لازم و حیاتی‌ست. صنایع تولیدی دو انتخاب پیش‌روی خودشان دارند: اول استفاده از چند نرم افزار و سیستم محاسباتی و پرداخت هزینه‌های گزاف یا استفاده از نرم‌ افزارهای یکپارچه و All-in-One که ابزار رفع تمام نیازها یا بخش بزرگی از آن‌‌ها را در خودشان دارند.  

با ثمر شوید