مدیریت کارخانه چیست و ابزارهای آن کدامند؟

مدیریت کارخانه را با نام MRPII هم می‌شناسیم. MRP II را همچنین با نام سیستم مدیریت کارخانه نیز می‌شناسیم. رابطه MRP و MRP II را باید رابطه پدر و فرزندی بدانیم. روش برنامه‌ریزی MRP مخفف (Material Requirements Planning) و به معنای برنامه‌ریزی مواد مورد نیاز است. قبل از هرچیز باید بدانیم هم MRP و هم MRP II هردو منحصر به صنایع و کارخانه‌‌ها هستند. MRP II مخفف (Manufacturing Resource Planning) و نسخه تکامل‌ یافته روش برنامه‌ریزی مواد مورد نیاز (MRP) است. همان‌طورکه از نامش پیداست، MRP II برنامه‌ریزی منابع تولید را مدیریت می‌کند و شامل تمام اِلمان‌های نسخه قبل‌تر خود است. MRP II بر فرایندهای گسترده‌تری تمرکز دارد و به‌نوعی هرآن‌چه در کارخانه در جریان است را پوشش می‌دهد. به زبان ساده مدیریت کارخانه نه فقط بر فرایند تولید بلکه تمام فرایندهای جاری در کارخانه را شامل می‌شود. در این مطلب می‌خواهیم به این سوال به طور کامل پاسخ دهیم: MRP II چیست و چه کاربردی دارد؟

سیستم مدیریت کارخانه یا MRP II چیست؟

در پاسخ به این سوال باید MRP II را یک سیستم اطلاعاتی یکپارچه تعریف کرد که داده‌های مهم برای تصمیم‌گیری را متمرکز و یکپارچه می‌کند. مدیریت کارخانه شامل فرایندهای بسیاری است. سیستم‌های برنامه تولید، برنامه‌ریزی مواد مورد نیاز، مدیریت تولید، مدیریت انبار، مدیریت مالی، مدیریت پرسنل و هر عاملی که در فرایند تولید اثرگذار است. در کسب‌وکارهای تولیدی، تولید قلب تپنده است و بدون آن عملا سازمان وجود نخواهد داشت. برای مدیریت کارآمد فرایندهای تولید و جلوگیری از زیان‌دهی آن باید دیدِ روشن و شفافی از آن‌چه در کف کارخانه جریان دارد داشته باشیم. در زمانه‌ای که سرعت تولید داده‌ها افزایش چشم‌گیری پیدا کرده نیاز به نرم افزاری که تمام آن‌ها را ثبت، دسته‌بندی و برای گزارش‌دهی استفاده کند نیازی اساسی‌ست.

حالا که صحبت از گزارش‌دهی شد باید بگوییم دو روش برنامه‌ریزی MRP و MRP II اجداد مستقیم روش برنامه‌ریزی منابع سازمان یا همان ERP (Enterprise Resource Planning) هستند. چرا این موضوع را به گزارش‌دهی مرتبط دانستیم؟ نرم افزار ERP سیستم نرم افزاری جامعی است که یکی از اصلی‌ترین ستون‌های آن گزارش‌دهی دقیق و عمیقش است. نرم افزار ERP از تمام فرایندهای درون و برون سازمانی گزارش می‌گیرد و از آن‌جایی که رابطه نزدیکی با مدیریت کارخانه و برنامه ریزی تولید دارد، قادر است در کنار مدیریت اثربخش فرایندها، گزارش‌های متنوعی به صاحبان کسب‌وکار و مدیران کارخانه برای مدیریت بهتر سیستم مدیریت کارخانه بدهد. حال بیایید کمی در سوال MRP II چیست عمیق‌تر شویم.

نرم افزار مدیریت کارخانه یا MRP II از داده‌های تولید‌شده درلحظه برای مدیریت فرایندهای تولید استفاده می‌کند. تفاوتی ندارد این داده‌ها برای تهیه مواد مورد نیاز تولید‌اند یا منابع انسانی یا حتی وضعیت در دسترس بودن ماشین‌آلات. مدیریت کارخانه خود نرم افزار کاملی‌ست که یا به تنهایی استفاده یا در نرم افزار ERP با نام ماژول تولید ارایه می‌‌شود. یک دوره قبل از MRP II شاهد سلطه‌ی نرم افزارهای MRP بر بازار بودیم. نرم افزار MRP یک سیستم نرم افزاری مبتنی بر بیش‌بینی فروش بود. این نرم افزار از داده‌های موجود، که معمولا سفارش‌ها و سوابق آن بود، برای برنامه‌ریزی حجم تولید، ماشین‌آلات و منابع انسانی مورد نیاز استفاده می‌کرد تا تا برای تولیدی بهینه و به‌هنگام فرایندها را مدیریت کند.

با شروع دهه ۸۰ میلادی صنایع تولیدی نیاز به نرم افزاری داشتند که فرایندهای حسابداری و انبار را هم در یک سیستم یکپارچه با تولید ارایه کند. این نیاز باعث تولید نرم افزار مدیریت کارخانه یا سیستم مدیریت کارخانه یا همان نرم افزار MRP II و به تبع آن بروز سوال مهم MRP II چیست، شد. در نرم افزار MRP II شاهد اضافه شدن قابلیت‌هایی مثل زمان‌بندی تولید، لیست مواد، ردگیری انبار، لجستیک، بازاریابی و مالی بودیم. برای مثال اگر نرم افزار MRP قادر بود برنامه تولید را تعریف کند، MRP II می‌توانست در کنار تعریف برنامه تولید، مواد مورد نیاز و زمان‌بندی تولید، محاسبات مالی و اسناد حسابداری آن را نیز تعریف و ارایه کند. در ادامه تفاوت‌های این دو سیستم را خیلی سریع بررسی می‌کنیم:

نرم افزار MRP سه بخش زیر را دارد:

• برنامه اصلی تولید
• لیست مواد
• مدیریت موجودی انبار

نرم افزار MRP II در کنار این سه بخش، این موارد را هم ارایه می‌کند:

• برنامه‌ریزی ظرفیت ماشین‌آلات
• پیش‌بینی تقاضا
• تضمین کیفیت
• حسابداری

اما نرم افزار MRP II چیست؟ یک نرم افزار مستقل است یا می‌تواند بخشی از یک سیستم نرم افزاری بزرگ‌تر نیز باشد؟ نرم افزار MRP II تنها نرم افزار مدیریت تولید و مدیریت کارخانه است. بالاتر گفتیم از این نرم افزار یا به‌طور مستقل استفاده می‌شود یا در قالب یکی از ماژول‌های نرم افزار ERP.

خرید نرم افزار تولید

مدیریت کارخانه در عصر دیجیتال

عصر دیجیتال برای همه‌ی حوزه‌ها هدیه‌ای آورده است. در حوزه صنعت و تولید این هدیه کارخانه دیجیتال است. کارخانه دیجیتال زاده‌ی انقلاب چهارم صنعتی‌ست. انقلابی که صنایع تولیدی را دستخوش تحولات عظیمی کرد و فرایندهای آن را در برخی حوزه‌ها از ریشه تغییر داد. مدیریت کارخانه در عصر دیجیتال یک زیرساخت اصلی و مهم دارد: نرم افزار. زندگی در قرن بیست‌ویکم بدون تصور نرم افزار امکان‌پذیر نیست. البته تولیدِ بدون نرم افزار از سال‌های خیلی قبل‌تری قابل تصور نبود. فرض کنید شرکت فورد در دهه ۹۰ همچنان با روش‌های دستی و سنتی تولید می‌کرد. حتی تصورش هم ناممکن به‌نظر می‌رسد.

نرم افزار لازمه و شاکله‌ی تولید است و کارخانه دیجیتال بدون نرم افزار نمی‌تواند از ابتدا شکل بگیرد. اما یک نرم افزار مدیریت کارخانه یا به بیانی دقیق‌تر یک نرم افزار MRP II چیست و چه ویژگی‌هایی دارد و با داشتن این ویژگی‌ها چه کمکی به سازمان می‌کند؟ در ادامه به این سوالات پاسخ می‌دهیم.

نکات مهم مدیریت کارخانه در نرم افزار تولید

نرم افزار مدیریت کارخانه در اصل مجموعه‌ای از چندین سیستم و زیرسیستم است که در کنار هم فرایندهای تولید و سیستم مدیریت کارخانه را تشکیل می‌دهند. این سیستم‌ها شامل برآورد تولید، برنامه‌ریزی مواد مورد نیاز، دستور تولید، ثبت عمکلرد تولید،‌ مدیریت انبار، مدیریت سرمایه‌های انسانی، مدیریت حسابداری و خزانه‌داری و... است. هرکدام از این سیستم‌ها خود به‌تنهایی می‌توانند در فرایندهای مختلف سازمان، به‌جز تولید، استفاده شوند. مثلا از سیستم حسابداری برای پرداخت حقوق پرسنل یا از سیستم مدیریت سرمایه‌های انسانی برای مدیریت زمان‌های کاری و شیفت‌بندی پرسنل استفاده کرد. در زمان انتخاب نرم افزار تولید باید از وجود سیستم‌های اصلی مدیریت فرایند تولید در آن مطمئن باشید. گام بعدی باید اطمینان از وجود سیستم‌های مکمل باشد که به شما برای تولیدی بهینه‌تر و آسان‌تر کمک کند. اگر سوال شما این است که نرم افزار MRP II چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ با ما همراه باشید تا در ادامه ویژگی‌های یک نرم افزار تولید خوب را بررسی می‌کنیم.

1. قابلیت تعریف BoM یا لیست مواد را داشته باشد.
2. به شما امکان دهد عملیات تولید و نمودار آن (OPC) را تعریف کنید.
3. امکان ایجاد مراکز کاری، فراخوانی ماشین‌آلات، تجهیزات، شیفت کاری داشته باشد.
4. قابلیت تعریف تولید سفارشی و غیرسفارشی داشته باشد.
5. به شما امکان ایجاد الگوی کنترل کیفیت بدهد.
6. باید بتوانید در آن روش‌های قیمت‌گذاری را تعریف کنید.
7. گزارش‌های ثبت عمکلرد را دقیق و کامل ارایه کند.
8. ظرفیت مراکز کاری را تعریف و محاسبه کند.
9. امکان بررسی موجودی را در زمان سفارش‌گیری داشته باشد.
10. باید امکان پیش‌بینی تقاضا داشته باشد.
11. باید با سایر سیستم‌های درگیر در فرایند تولید ارتباط مستقیم و یکپارچه داشته باشد.

این ویژگی‌ها البته گوشه‌ای از آن‌‌چیزی‌ست که یک نرم افزار تولید باید ارایه کند. قابلیت‌های و ویژگی‌های ارایه شده در نرم افزار تولید نتایج ملموسی برای سازمان و به‌طور خاص برای مدیریت کارخانه دارد. نتایجی مثل: شناخت و حذف گلوگاه‌های تولید، ثبت مکانیزه عمکلرد تولید، بالانس خطوط تولید، کنترل مکانیزه کیفیت محصول تولید شده، افزایش سرعت تولید و استفاده حداکثری از ظرفیت تولید تنها بخشی از این نتیجه‌هاست.

مدیریت کارخانه، تحولی توقف‌ناپذیر

بعد از بررسی ویژگی‌ها و قابلیت‌های نرم افزار تولید و رسیدن به پاسخ تقریبی MRP II چیست؟ بد نیست کمی هم به سراغ تاریچخه آن برویم و اتفاقات مهم سیستم مدیریت کارخانه را بررسی کنیم.

فردریک تیلور، نام تیلور با مدیریت تولید و مدیریت علمی گره خورده است. او برای نخستین بار شیوه مدیریت علمی را در کتابش ارایه کرد و بعد از آن بود که صنایع بسیاری به استفاده از روش‌های او روی آوردند. تقسیم کار تخصصی و آموزش تخصصی کارگران برای تولیدی بهینه‌تر از اصلی‌ترین مفاهیمی بود که او به سازمان‌ها ارایه کرد.

فرانک گیلبرت، نام او با بهره‌وری عجین شده است. گیلبرت نخستین کسی بود که به بررسی حرکات کارگران و مسیرهای رفت‌‌وآمد آن‌ها در کارخانه‌ها پرداخت. موضوعی که پیش از آن به فکر کسی نرسیده بود. گیلبرت نشان داد چگونه می‌توان با جابه‌جایی و چینش مناسب دستگاه‌ها و ماشین‌آلات می‌توان بهره‌وری را افزایش داد. همچنین او نخستین کسی بود که رابطه خستگی کارگران با کیفیت خروجی تولید را بررسی کرد.

هنری فورد، یا پدر تولید انبوه. او نخستین کسی بود که خطوط مونتاژ متحرک را طراحی و به صنایع تولید معرفی کرد. این سیستم تحولی عظیم در صنایع تولیدی ایجاد کرد. بعدها هنری گانت با معرفی گانت‌چارت‌ها کمک مهمی به تولید انبوه و مکانیزه کرد.

مطالعات هاثورن، یکی از مهم‌ترین قله‌های مطالعات مدیریت کارخانه و تولید است. نتیجه این مطالعه اهمیت متغیرهای روان‌شناسی بر کاهش یا افزایش بهره‌وری را نشان داد. یکی از ضعف‌های این مطالعه عدم ارتباط مستقیم آن با مدیریت علمی است. یعنی مطالعات هاثورن مبانی مدیریت علمی تیلور که پیشتر در صنایع پذیرفته و استفاده می‌شود را نادیده گرفته و تیم مطالعاتی، مستقل از مبانی مدیریت علمی عمل کرده است.

مدیریت کارخانه و تحقیق در عملیات

تحقیق در عملیات به مدیران کارخانه برای بهینه‌ کردن سیستم‌ها و تولید با بهره‌وری بالاتر کمک کرد. تحقیق در علمیات بر استفاده از سیستم‌های کامپیوتری برای جمع‌آوری داده‌ها از بازار تا ارایه آن به خط تولید برای تولیدی بهینه‌تر استفاده می‌کند. این مفهوم تبدیل به یکی از مهم‌ترین مفاهیمی شد که مدیران تولید و کارخانه باید با آن آشنا باشند. تحقیق در عملیات نقطه بهینه عملیات تولید را که در آن تولید با بهینه‌ترین هزینه و مصرف مواد اولیه انجام می‌شود در اختیار مدیران تولید و کارخانه می‌گذارد. درواقع شاید بتوان یکی از پاسخ‌هایی که به سوال MRP II چیست داد، همین باشد.

نرم افزار مدیریت کارخانه یا MRP II چیست؟

نرم افزار مدیریت کارخانه یا آن‌طورکه بیش‌تر ما با نام Manufacturing Resource Planning و مخفف MRP II می‌شناسیم در واقع کامل‌شده مفهوم MRP یا Material Requirements Planning است. روش دومی، برای مدیریت مواد مورد نیاز تولید بود و بیش‌تر تمرکزش بر مدیریت موثر مواد و موجودی و به‌حداقل رساندن هزینه‌های انبار و تولید بود.  

MRP II با نگه‌داشتن تمام ویژگی‌های اصلی و بنادین MRP با هدف مدیریت تمام فرایندهایی که  در یک کارخانه وجود دارد، پا به عرصه گذاشت. از آن‌جایی‌که این روش برنامه ریزی، که بعدها به نرم افزار تبدیل شد، برای مدیریت تمام فرایندهای کارخانه بود، رفته‌رفته نام نرم افزار مدیریت کارخانه یا سیستم مدیریت کارخانه را به خود گرفت.  

با یک نگاه کوتاه به MRP و MRP II می‌تواند تفاوت‌های آن‌ها را این‌طور دسته‌بندی کرد و به پاسخ سوال MRP II چیست رسید: 

«ثمر»، نرم افزار تولید تیم‌یار، با یکپارچه کردن تمام سیستم‌های MRP و MRP II قدم بزرگی برای ارایه ابزاری به تولیدکنندگان برداشته است تا آن‌ها صرفا با استفاده از یک نرم افزار واحد و پرداخت هزینه‌های به‌مراتب کم‌تری، یک سیستم کاملا یکپارچه داشته باشند که هم فرایندهای صفی را مدیریت می‌کند و هم فرایندهای ستادی را. 

نرم افزار مدیریت کارخانه چیست و چه‌طور کار می‌کند؟ 

نرم افزار MRP II چیست؟ نرم افزار مدیریت کارخانه یا MRP II یک سیستم یکپارچه است که برای مدیریت تمام فرایندهای کارخانه طراحی و توسعه داده شده است. این سیستم برای متمرکز کردن داده‌ها، یکپارچگی و اثربخش کردن فرایند تصمیم‌گیری در دو حوزه مدیریت موجودی و کنترل هزینه توسعه یافته است.  

هر دو سیستم MRP و MPR II را باید اجداد سیستم مدرن و به‌روزتری به نام ERP یا Enterprise resource planning دانست. سیستمی که مدیریت تمام فرایندهای سازمان، دیگر تولیدی یا غیرتولیدی بودنش مهم نیست، را برعهده می‌گیرد و پیش می‌برد.  

اجزای اصلی نرم افزار مدیریت کارخانه 

بالاتر گفتیم که سیستم مدیریت کارخانه یا MRP II تمام اجزای سیستم MRP را به‌علاوه چند سیستم دیگر ارایه می‌دهد. این سیستم‌ها را در ادامه بیش‌تر بررسی می‌کنیم. 

1. کنترل موجودی 

نرم افزار مدیریت کارخانه ثمر به صاحبان کسب‌وکار و مدیران تولید امکان می‌دهد انبارهای خود را بهینه‌تر و موثرتر مدیریت کنند. این نرم افزار با پایش همیشگی و در لحظه داده‌های انبار زمان خرید مواد اولیه را یادآوری می‌کند و در صورت تنظیم، خودکار حواله خرید صادر می‌کند. امکان تنظیم آستانه هشدار خرید مواد اولیه و مدیریت انبارهای محصول، نیم‌ساخته و پای کار، اصلی‌ترین ویژگی‌های ثمر برای تولیدکنندگان است. 

2. تعریف سربرنامه تولید 

سربرنامه تولید یا MPS که به زمان‌بندی تولید هم مشهور است دیگر قابلیتی است که در نرم افزارهای MRP و مدیریت کارخانه دیده می‌شود. ثمر با ارایه قابلیت‌های متنوع، امکان تعریف سربرنامه تولید را با توجه به پروژه‌های ساخت محصول به شما می‌دهد.  

3. فهرست مواد مورد نیاز 

BOM یا Bill of Materials یکی‌دیگر از سیستم‌های مشترک بین MRP و MRP II است. BOM درواقع فهرستی از مواد و قطعاتی است که برای ساخت محصول نیاز است. در ثمر، نرم افزار تولید تیم‌یار قادرید تعداد نامحدودی BOM داشته باشید و BOMهای موجود را هرلحظه با توجه به نیازهای خاص هر پروژه تغییر دهید. 

4. برنامه‌ریزی نگهداری و تعمیرات (نت) 

نت یکی از مهم‌ترین فرایندها برای اطمینان از درست کار کردن ماشین‌ها در خط تولید است. تعریف و پیاده‌سازی یک برنامه نگهداری و تعمیرات جامع در نرم افزار مدیریت کارخانه از بایدهاست. ثمر قادر است تمام ورودی‌های مرتبط با تعریف یک برنامه نت را یک‌بار دریافت کند پس از آن برنامه را به‌صورت دوره‌ای تکرار کند. شیفت‌بندی تعمیرات، شیفت‌بندی کارکنان نت و... تنها بخشی از قابلیت‌های ثمر است. 

5. برنامه‌ریزی مالی و حسابداری 

یکی از مواردی که در MRP دیده نشده بود، لحاظ کردن در لحظه هزینه‌ها و برنامه‌ریزی‌های مالی کارخانه بود. نرم افزار مدیریت کارخانه این قابلیت را به قابلیت‌های پیشین افزود و دست صاحبان کسب‌وکار را برای انجام محاسبات مالی، از داخل نرم افزار، باز گذاشت.  

6. پیش‌بینی تقاضا 

شاید مهم‌ترین ابزاری که نرم افزار مدیریت کارخانه یا MRP II آن را به کسب‌وکارها ارایه کرد، همین ابزار پیش‌بینی تقاضا بود. معضل اساسی و اصلی تولیدکنندگان مقدار حجمی بود که باید برای دوره‌های بعدی تولید می‌کردند. حجمی که هم مناسب بازار باشد و هم سودآور.  

MRP II یا سیستم مدیریت کارخانه به ابزارهای تحلیل مجهز شده است. این ابزار با بررسی سفارش‌های گذشته، میزان تقاضا را در آینده پیش‌بینی می‌کند. ثمر، نرم افزار تولید تیم‌یار، به ابزار هوش تجاری (BI) مجهز است. یعنی درکنار داشتن گزارش‌های آینده‌نگر، انواع گزارش‌های تحلیی، توصیفی و آماری را هم در اختیار دارید.  

«ثمر»، ابزار مدیریت تولید

زمان یکی از مهم‌ترین منابع تولید است. همان‌طور که سایر منابع مثل منابع مالی یا منابع انسانی می‌تواند ضایعات داشته باشد، منابع زمانی سازمان هم می‌تواند هدر برود. تفاوت زمان با سایر منابع تولید در برگشت‌ناپذیر بودن آن است. بنابراین اهمیت مدیریت آن بیش از هر منبع دیگری است. ثمر، نرم افزار تولید تیم‌یار با حذف چرخه‌های زاید زمانی فرایندهای مدیریت کارخانه و تولید و حذف خطاهای انسانی در زنجیره تامین باعث صرفه‌جویی در مصرف منابع و چابک‌سازی فرایندهای تولید می‌شود. با ثمر می‌توانید تمام فرایند تولید را شفاف و به‌راحتی مدیریت کنید.

قیمت نرم افزار تولید